1. Ἕνα Ἐκκλησιαστικό Βιβλίο:
Λειτουργικό βιβλίο τῆς Ἐκκλησίας μας (ὕμνοι, τροπάρια, ἱερά Ἀναγνώσματα) πού καλύπτει τήν πιό κατανυκτική καί σπουδαῖα λειτουργική περίοδο τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς.
Ἀρχή: Κυριακή Τελώνου καί Φαρισαίου
Τέλος: Μέγα Σάββατο
Χωρίζεται σέ 3 περιόδους:
α’ 1) Κυριακή Τελώνου καί Φαρισαίου
2) Κυριακή Ἀσώτου
3) Κυριακή Ἀπόκρεω
4) Κυριακή Τυροφάγου
β’ Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή
(Καθαρά Δευτέρα ἕως Σάββατο Λαζάρου -> 6 ἑβδομάδες -> 5 Κυριακές)
γ’ Μεγάλη Ἑβδομάδα Παθῶν καί Ἀναστάσεως
2. Μιά λειτουργική Περίοδος Κατανυκτική καί Πένθιμη:
Τριώδιο εἶναι ἡ Ἐκκλησιαστική περίοδος πού καλύπτεται ἀπ’ τό βιβλίο του Τριωδίου. Εἶναι ἀντίστοιχη μέ ἑορταστική περίοδο ἀρχαίας εἰδωλολατρείας. Φεβρουάριο μέ Μάρτιο οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες γιόρταζαν μέ ὀργιαστικό τρόπο τά Βάκχια (Βάκχος = Θεός τῆς μέθης), τά Διονύσια (Διόνυσος = Θεός τῆς ἀκολασίας), τά Ἀνθεστήρια (γιορτές ἀνοίξεως πού συμβόλιζαν τή γονιμοποίηση καί ἀναγέννηση τῆς φύσεως).
Οἱ ἄνθρωποι θεοποίησαν τά κατώτερα πάθη γιά νά τά ἱκανοποιοῦν ἐλεύθερα. Αὐτό πού ἔκαναν οἱ εἰδωλολάτρες ὅμως δέν ταιριάζει σέ βαπτισμένους Χριστιανούς. Εἶναι ἀσέβεια πού μπορεῖ νά μᾶς ὁδηγήσει σέ λάθη σοβαρά.
Τό Τριώδιο δέ σημαίνει ἁμαρτωλή μέθη, μάσκες, καρναβάλι, προσωπίδες ὥστε κάτω ἀπ’ αὐτές κρυμμένοι βαπτισμένοι ἄνθρωποι νά κάνουν ὄ,τι δέν τολμοῦν νά πράττουν μέ φανερό τό πρόσωπο: «οὐ δύνασθε τραπέζης Κυρίου μετέχειν καί τραπέζης δαιμονίων» (Α’ Κορ. ι’ 21).
3. Ἕνας τρόπος ζωῆς πού μᾶς φέρνει πιό κοντά στόν Θεό:
Γιά τόν ἄνθρωπο πού πιστεύει στόν Θεό, Τριώδιο σημαίνει:
Ἀγώνας μέ χαρά γιά νά γίνω καλύτερος.
Ἀγώνας μέ συγκεκριμένο στόχο, γιά νά ξεπεράσω ἕνα ἐλάττωμά μου φέτος.
Ἀγώνας μέ πίστη στήν Πατρική Ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Ἐκεῖνος θά μοῦ δώσει δύναμη νά ξεπεράσω τίς προσκλήσεις τοῦ κόσμου γιά νά μείνει καθαρή ἡ ψυχή.
Τώρα στό Τριώδιο ζῶ περισσότερο ὅπως θέλει ὁ Θεός (προσεύχομαι, ἐκκλησιάζομαι, δείχνω ἀγάπη, εἶμαι ἀληθινός).
Ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή καί κατ’ ἐπέκταση τό Τριώδιο,στό ὁποῖο ἀνήκει, ὀνομάζεται «Στάδιο τῶν ἀρετῶν»! Σάν ἄλλοι ἀθλητές μπαίνουμε στό στίβο γιά νά κερδίσουμε ἔπαθλα στόν ἀγώνα τῆς ἀρετῆς! Καλό Στάδιο!
Γνωριμία με το Τριώδιο
Καλύπτει μία μεγάλη, πένθιμη και κατανυκτική περίοδο της εκκλησιαστικής μας ζωής. Αρχίζει από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου (Α’ Κυριακή του Τριωδίου) και τελειώνει το Μέγα Σάββατο. Το καθαυτό Τριώδιο περιλαμβάνει 4 Κυριακές: του Τελώνου και Φαρισαίου, του Ασώτου, της Απόκρεω και της Τυρινής. Αυτή η πρώτη περίοδος μας προετοιμάζει για την Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ
Η ταπείνωση του Τελώνη, σε αντίθεση με την υπεροψία του Φαρισαίου, γίνεται αρχή του Τριωδίου. Υψώνει, δικαιώνει και χαριτώνει τον άνθρωπο. Τον καθιστά ευλογημένο και αγαπητό στον Θεό και στους ανθρώπους.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ
Η συγκινητικότατη αυτή παραβολή μας καλεί όλους σε μετάνοια κι επιστροφή. Ας αποφύγουμε την ανταρσία του ασώτου και την αλαζονεία του μεγαλυτέρου αδελφού. Ας μιμηθούμε τη μετάνοια του πρώτου, γιατί μόνο αυτή θα μας σώσει.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΕΩ
Αυτή η Κυριακή θα έπρεπε να ονομάζεται της Κρίσεως, από το Ευαγγέλιο που έχει ως θέμα τη Β’ Παρουσία του Χριστού και τη μέλλουσα κρίση. Όλα θα φανερωθούν και θα κριθούν την ημέρα εκείνη. Ο αμερόληπτος Κριτής θ’ αποφασίσει δίκαια κι αντικειμενικά. Απ’ τη μια οι αμετανόητοι αμαρτωλοί, που θα καταδικαστούν αιώνια κι απ’ την άλλη οι δίκαιοι, που θ’ απολαμβάνουν για πάντα την επουράνια Βασιλεία.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΤΥΡΙΝΗΣ
Το θέμα αυτής της Κυριακής είναι η έξωση του Αδάμ απ’ τον Παράδεισο. Βρισκόμαστε στα πρόθυρα της νηστείας και γι’ αυτό θυμόμαστε την πρώτη παράβαση των πρωτοπλάστων, που κατέλυσαν τη νηστεία. Έτσι, η τήρηση αυτής της εντολή του Θεού είναι μέσο βοηθητικό για εντατικότερο πνευματικό αγώνα.
ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ
Περίοδος νηστείας, συντριβής και πνευματικής περισυλλογής. Αρχίζει από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι το Μέγα Σάββατο. Περιλαμβάνει 6 Κυριακές: της Ορθοδοξίας, του Αγ. Γρηγορίου Παλαμά, της Σταυροπροσκυνήσεως, του Αγ. Ιωάννη της Κλίμακος, της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας και των Βαΐων.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
Μετά το τέλος της Καθαράς Εβδομάδας, που επιδιώκουμε την ολοκληρωτική κάθαρση των ψυχών και των σωμάτων μας, είναι η Α’ Κυριακή των Νηστειών, όπου εορτάζουμε τη νίκη της Ορθοδοξίας μας.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΓ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ
Μετά την εορτή της Ορθοδοξίας, η αγία μας Εκκλησία όρισε να τιμάται ένας μεγάλος αγωνιστής, ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, που υπήρξε Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης και κατατρόπωσε τους αιρετικούς.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΡΟΣΚΥΝΗΣΕΩΣ
Στο μέσο της Αγίας Τεσσαρακοστής προβάλλεται ο Τίμιος και Ζωοποιός Σταυρός του Κυρίου για προσκύνηση, διδαχή και ενίσχυση των πιστών. Το Τίμιο Ξύλο γίνεται πηγή ζωής και αφθαρσίας, χάριτος και ευλογίας.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΑΓ. ΙΩΑΝΝΗ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΟΣ
Αυτή η Κυριακή είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη, τον συγγραφέα της «Κλίμακος», ένα βιβλίο, με το οποίο ζητεί ν’ ανεβάσει τον Χριστιανό από τις μικρότερες και απλούστερες στις μεγαλύτερες και τελειότερες αρετές, σαν ν’ ανεβαίνει κανείς μία σκάλα από τη γη στον ουρανό.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΣ. ΜΑΡΙΑΣ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΙΑΣ
Στο τέλος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, καθώς πλησιάζουμε περισσότερο προς τη Μεγάλη Εβδομάδα, εορτάζουμε την Οσία Μαρία την Αιγυπτία, επειδή υπήρξε υπόδειγμα αληθινής και έμπρακτης μετάνοιας.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ
Πανηγυρική και χαρμόσυνη μέρα, ἀφού εορτάζεται η ταπεινή, ἀλλά και θριαμβευτική είσοδος του Χριστού στα Ιεροσόλυμα. Ακολούθως, εισερχόμαστε στην Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα των Παθών του Κυρίου, που καταλήγει στην ένδοξη Ανάσταση την Κυριακή του Πάσχα.
πηγή: https://antexoume.wordpress.com
Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΓΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ
Ψάλλεται ἀμέσως μετά τήν ὀπισθάμβωνο εὐχή τῆς θείας Λειτουργίας καί σχεδόν ἀποτελεῖ μία ἑνιαία ἀκολουθία μέ τή θεία Λειτουργία, ἐφόσον ἡ ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ δέν ἀρχίζει μέ τό «Εὐλογητός», ἀλλά συνάπτεται μέ τή θ. Λειτουργία καί τελειώνουν μαζί μόνο μέ κοινή ἀπόλυση.
Ἡ ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ τῶν Θεοφανείων τελεῖται σύμφωνα μέ τήν ὑπάρχουσα τυπική διάταξη δύο φορές τό χρόνο:
α) Τήν παραμονή τῆς ἑορτῆς, μετά τό τέλος τῆς θείας Λειτουργίας τοῦ Μ. Βασιλείου.
β) Τήν ἡμέρα τῶν Θεοφανείων, μετά τό τέλος τῆς θείας Λειτουργίας τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου.
Σύμφωνα μέ τήν ἀρχαία τάξη τῆς Ἐκκλησίας μας τό ἀπόγευμα τῆς παραμονῆς τῶν Θεοφανείων ψάλλονταν μία ἀκολουθία, σάν εἶδος ἀγρυπνίας, πού λεγόταν «Παννυχίδα». Ἀμέσως μετά ψαλλόταν ἡ ἀκολουθία τοῦ ῎Ορθρου καί κατόπιν ἐτελεῖτο ὁ Μεγάλος Ἁγιασμός, σέ ἀνάμνηση τοῦ Βαπτίσματος τοῦ Κυρίου. Στή συνέχεια βαπτίζονταν οἱ Κατηχούμενοι. Ἀκολουθοῦσε ἡ θεία Λειτουργία, στήν ὁποία παρευρίσκονταν καί οἱ νεοφώτιστοι, γιʼ αὐτό καί μέχρι σήμερα ψάλλεται ἀντί τοῦ «῞Αγιος ὁ Θεός...» τό «῞Οσοι εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε...».
Ὁ Μεγάλος Ἁγιασμός, λοιπόν, μέχρι τόν Ε΄ αἰώνα γινόταν σέ ἀνάμνηση τοῦ βαπτίσματος τοῦ Κυρίου, μόνο μία φορά στήν «Παννυχίδα» τῆς ἑορτῆς τῶν Θεοφανείων σάν εἶδος ἀγρυπνίας, ἀμέσως μετά τήν ἀκολουθία τοῦ ῎Ορθρου. Ἀντλοῦσαν οἱ πιστοί ὕδωρ, ἔπιναν καί ραντίζονταν. Στή συνέχεια βαπτίζονταν καί οἱ Κατηχούμενοι.
Γιά δεύτερη φορά, ὁ Μεγάλος Ἁγιασμός, γινόταν μόνο στά Ἱεροσόλυμα τό πρωί τῆς κυριώνυμης ἡμέρας, τῆς ἑορτῆς τῶν Θεοφανείων, στόν Ἰορδάνη ποταμό μέ τήν παρουσία τοῦ Πατριάρχη καί σέ ἀνάμνηση τοῦ γεγονότος τῆς Βαπτίσεως τοῦ Χριστοῦ.
Ὁ πατριάρχης Ἀντιοχείας Πέτρος ὁ Γναφεύς (465-475) πρῶτος σκέφθηκε καί καθιέρωσε, γιά νά διευκολύνει τούς χριστιανούς, νά τελεῖται ὁ Μεγάλος Ἁγιασμός ἐκτός ἀπό τήν «Παννυχίδα» τῆς ἑορτῆς καί τό ἑσπέρας τῆς παραμονῆς.
Ἡ διπλή τέλεση τῆς ἀκολουθίας προέκυψε ἀπό λόγους καθαρά πρακτικούς, δηλαδή, γιά τήν ἐξυπηρέτηση τῶν πιστῶν. Τό πόσο ἦταν ἀναγκαία καί ἐπιβεβλημένη αὐτή ἡ προσθήκη, φάνηκε ἀπό τό γεγονός ὅτι ἐπικράτησε πολύ γρήγορα στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία.
Στήν ἀρχή ὑπῆρχαν μερικές διαφορές ὡς πρός τή μορφή τῶν δύο αὐτῶν ἀκολουθιῶν, στή συνέχεια ὅμως ἡ μία ἐπηρέασε τήν ἄλλη καί τελικά ταυτίσθηκαν. Συνέβηκε μέ τόν Μεγάλο Ἁγιασμό ὅ,τι ἀκριβῶς γίνεται στήν ἐποχή μας μέ τίς δύο Λειτουργίες, πού τελοῦνται στούς Ναούς τῶν μεγάλων Ἐνοριῶν τήν δͅια μέρα, γιά τήν ἐξυπηρέτηση τῶν ἀναγκῶν τῶν πιστῶν.
Εἶναι ἀλήθεια, ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας πάντοτε περιέβαλε τόν Μεγάλο Ἁγιασμό μέ ἰδιαίτερη εὐλάβεια, λόγω τῆς ἰδιαίτερης ἱερότητας πού παρουσιάζει ἡ τέλεσή του, ἀλλά καί γιατί τελεῖται σέ ἀνάμνηση τῆς Βαπτίσεως τοῦ Κυρίου μας.
Γεγονός εἶναι ὅτι δέν τόν κατατάσσει μεταξύ τῶν ἑπτά μυστηρίων, ἀλλά ἡ σχέση του μέ τήν εὐλογία τοῦ ὕδατος τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος τόν καθιστᾶ ἰσότιμο πρός αὐτό, γιʼ αὐτό καί ὁ Μεγάλος Ἁγιασμός θεωρεῖται «δεύτερον τῆς ἁγίας Κοινωνίας». (Κώδικας Σινᾶ 978) Ὁ χαρακτηρισμός αὐτός προέκυψε ἀπό τή συνήθεια νά παίρνουν Μεγάλο Ἁγιασμό ὅσοι ἀπό τούς πιστούς ἔχουν κάποιο κώλυμα γιά τή θεία Κοινωνία, ὥστε νά μήν στεροῦνται τήν εὐλογία τῆς Ἐκκλησίας. Ἐδῶ ὅμως φαίνεται καί ἡ διαφορά πού ὑπάρχει μεταξύ θείας Κοινωνίας καί Μεγάλου Ἁγιασμοῦ. Χρειάζεται προσοχή, γιατί ὑπάρχει ἡ περίπτωση ἀπό λανθασμένες ἀντιλήψεις οἱ χριστιανοί νά προτιμοῦν τόν Μεγάλο Ἁγιασμό καί νά μή φροντίζουν νά γίνουν ἄξιοι τῆς θείας Κοινωνίας.
Δυστυχῶς ὅμως ὁ ὑπερβολικός αὐτός τονισμός τῆς ἱερότητας τῆς ἀκολουθίας τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ ὁδήγησε, ἀπό εὐλάβεια βέβαια, σέ ὁρισμένες ὑπερβολές, μερικές ἀπό τίς ὁποῖες ἀναφέρονται καί στίς ἐρωτήσεις πού ἀκολουθοῦν:
1.Ὑπάρχει διαφορά μεταξύ τῶν δύο Ἁγιασμῶν,δηλ. τῆς παραμονῆς καί τῆς ἡμέρας τῶν Φώτων;
῞Οπως ἀναφέραμε καί παραπάνω ἡ ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ τῶν Θεοφανείων, σύμφωνα μέ τή σημερινή τυπική διάταξη, τελεῖται δύο φορές, τήν παραμονή τῆς ἑορτῆς μετά τό τέλος τῆς θείας Λειτουργίας τοῦ Μεγάλου Βασιλείου καί τήν ἡμέρα τῶν Θεοφανείων μετά τό τέλος τῆς θείας Λειτουργίας τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου.
Καί στίς δύο περιπτώσεις τελεῖται ἡ δͅια ἀκριβῶς ἀκολουθία, μέ μοναδική διαφορά ὅτι ὁ «Πρόλογος» τῆς μεγάλης καθαγιαστικῆς εὐχῆς, δηλαδή ἀπό τό «Τριάς ὑπερούσιε...» μέχρι τό «συνεχόμενος φόβÿω ἐν κατανύξει βοῶ σοι», ἀναγινώσκεται κατά τήν ἡμέρα τῶν Θεοφανείων, ἐνῶ κατά τήν παραμονή ἡ εὐχή ἀρχίζει ἀπό τό «Μέγας εἶ, Κύριε...».
Ὁ «Πρόλογος» αὐτός δέν εἶναι κἄν εὐχή, ἀλλά πανηγυρικό ἐγκώμιο τῆς ἑορτῆς, πού πῆρε τή σημερινή μορφή μετά ἀπό πολλές τροποποιήσεις καί προσθαφαιρέσεις καί ὁ ὁποῖος ἀρχικά λεγόταν μόνο κατά τήν παραμονή, τελικά δέ, πολύ σωστά, ἐπικράτησε νά λέγεται μόνο κατά τήν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς. Ἡ προσθήκη τοῦ ἐγκωμίου αὐτοῦ κάνει μέν πανηγυρικότερη τήν ἀκολουθία, ἀλλά δέν ἀλλοιώνει τήν οὐσία της.
Ἱστορικά καί λειτουργικά οἱ δύο αὐτές ἀκολουθίες εἶναι μία καί ἡ αὐτή, καί ἐπινοήθηκε ἤδη ἀπό τόν Ε΄ αἰῶνα γιά νά ἐπαναλαμβάνεται καί κατά τήν παραμονή, προκειμένου νά ἐξυπηρετοῦνται οἱ πιστοί.
Ἡ διάκριση πού κάνουν μερικοί ἀνάμεσα στούς δύο ἁγιασμούς εἶναι ἀποτυχημένη καί ἀδικαιολόγητη.
2. Ἐπιτρέπεται οἱ χριστιανοί νά πίνουν τόν Μεγάλο Ἁγιασμό κατά τήν παραμονή τῶν Θεοφανείων ἤ μόνο νά ἁγιάζουν τά σπίτια καί τά κτήματά τους;
Ἐφόσον ἀφʼ ἑνός μέν ἱστορικά καί λειτουργικά ἐπικράτησε ἀπό τόν Ε΄ αἰώνα νά ἐπαναλαμβάνεται ἡ ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ καί κατά τήν παραμονή πρός ἐξυπηρέτηση τῶν πιστῶν, ἀφʼ ἑτέρου δέ, ἀφοῦ δέν ὑπάρχει καμμία διαφορά μεταξύ τῶν δύο Ἁγιασμῶν - εἶναι ἀκριβῶς οἱ ἴδιοι - ὁπωσδήποτε μποροῦν οἱ πιστοί νά πίνουν καί ἀπό τόν Ἁγιασμό τῆς παραμονῆς.
Αὐτό ἀποδεικνύεται καί ἀπό τίς δύο χαρακτηριστικές αἰτήσεις πού ὑπάρχουν στά εἰδικά «Εἰρηνικά» τῆς ἀκολουθίας τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ.
α) «Ὑπέρ τοῦ γενέσθαι αὐτό (τό ὕδωρ) καθάρσιον ψυχῶν καί σωμάτων πᾶσι τοῖς χριομένοις ἐξ αὐτοῦ καί μεταλαμβάνουσιν...».
β) «Ὑπέρ τοῦ καταξιωθῆναι ἡμᾶς ἐμπλησθῆναι ἁγιασμοῦ διά τῆς τῶν ὑδάτων τούτων μεταλήψεως τῇ ἀοράτῳ ἐπιφανείᾳ τοῦ ἁγίου Πνεύματος...».
Ἐπίσης στήν καθαγιαστική εὐχή «Μέγας εἶ, Κύριε...» διαβάζουμε: «῞Ινα πάντες οἱ ἀρυόμενοι καί μεταλαμβάνοντες ἔχοιεν αὐτό πρός καθαρισμόν ψυχῶν καί σωμάτων...». καί παρακάτω· «Δός πᾶσι τοῖς τε ἁπτομένοις, τοῖς τε χριομένοις, τοῖς τε μεταλαμβάνουσι τόν ἁγιασμόν, τήν εὐλογίαν, τήν κάθαρσιν, τήν ὑγείαν...».
Στήν εὐχή τῆς κεφαλοκλισίας «Κλῖνον, Κύριε, τό οὖς σου...» ὑπάρχει μία παρόμοια φράση: «... καί καταξίωσον ἡμᾶς ἐμπλησθῆναι τοῦ ἁγιασμοῦ σου διά τῆς τοῦ ὕδατος τούτου μεταλήψεώς τε καί ῥαντισμοῦ...».
Ισως ὅμως κάποιος θά μποροῦσε νά προβάλλει τήν ἀντίρρηση, ὅτι οἱ εὐχές δέν μιλοῦν γιά τή μετάληψη τοῦ Ἁγιασμοῦ τῆς παραμονῆς τῶν Θεοφανείων, ἀλλά γιά τόν Ἁγιασμό τῆς ἡμέρας τῶν Θεοφανείων, ἐφόσον ἄλλωστε προηγεῖται καί ἡ νηστεία.
Τό ἐρώτημα, λοιπόν, εἶναι: Πρέπει νά νηστεύουμε πρό τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ;
Ἡ νηστεία τῆς παραμονῆς τῶν Θεοφανείων δέν ἔχει καμμία σχέση μέ τόν Μεγάλο Ἁγιασμό, δηλαδή δέν νηστεύουμε γιά νά πιοῦμε Μεγάλο Ἁγιασμό, ἀλλά ἡ νηστεία μᾶς προετοιμάζει γιά τή Θεία Κοινωνία καί τή μεγάλη ἑορτή πού περιμένουμε, τά Θεοφάνεια.
Τά Χριστούγεννα καί τά Θεοφάνεια μέχρι τόν Δ΄ αἰῶνα στήν Ἀνατολή, συνεορτάζονταν ὡς μία ἑορτή μέ τό ὄνομα «Ἐπιφάνεια» στίς 6 Ἰανουαρίου. Γιά πρώτη φορά γύρω στό 330 γιορτάστηκε στή Ρώμη ἡ ἑορτή τῶν Χριστουγέννων χωριστά ἀπό τήν ἑορτή τῶν Ἐπιφανείων. Μέσα σέ λίγα χρόνια καθιερώθηκε πλέον τά μέν Χριστούγεννα νά γιορτάζονται στίς 25 Δεκεμβρίου τά δέ Θεοφάνεια στίς 6 Ἰανουαρίου.
Ἐνῶ δηλαδή χώρισε ὁ κοινός τους ἑορτασμός, παρέμεινε κοινή μόνο ἡ νηστεία. Ἐπειδή ὅμως γιά δώδεκα ἡμέρες μετά τά Χριστούγεννα ἔχουμε κατάλυση σέ ὅλα, ὡς ἡμέρα νηστείας παρέμεινε μόνο ἡ παραμονή τῶν Θεοφανείων.
Ἀκόμα δέ, τό ὅτι νηστεύουμε γιά τήν ἑορτή τῶν Θεοφανείων καί ὄχι γιά νά πιοῦμε τό Μεγάλο Ἁγιασμό, φαίνεται καί ἀπό τό γεγονός, ὅτι ἄν ἡ παραμονή τῶν Θεοφανείων συμπέσει ἡμέρα Σάββατο ἤ Κυριακή, καταλύουμε λάδι.
Σάν συμπέρασμα μποροῦμε νά ποῦμε, ὅτι ἐπιτρέπεται νά πιοῦμε Μεγάλο Ἁγιασμό καί τήν παραμονή καί τήν ἡμέρα τῶν Θεοφανείων, μέ τήν προϋπόθεση ὅτι προηγεῖται ὁ Μεγάλος Ἁγιασμός καί ἀκολουθεῖ τό Ἀντίδωρο.
Γιά τήν προτεραιότητα τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ ἔναντι τοῦ ἀντιδώρου ἔχουμε, ἐκτός τῶν ἄλλων, καί ἀπόκριση τοῦ Πατριάρχου Γενναδίου τοῦ Σχολαρίου πρός τόν δεσπότη Σερβίας Γεώργιο ὅτι «τό Ἁγίασμα τῶν ἁγίων Θεοφανείων λαμβάνεται πρό τοῦ Ἀντιδώρου».
Θά ἀναφέρουμε καί ἕνα ἀκόμα στοιχεῖο ἀπό τή σύγχρονη πράξη τῶν μονῶν τοῦ Ἁγίου ῎Ορους. Οἱ μοναχοί στό ῞Αγιο ῎Ορος πίνουν Μεγάλο Ἁγιασμό ὄχι μόνο τήν ἡμέρα τῶν Θεοφανείων, ἀλλά καί ὅλο τό ὀκταήμερο μέχρι τῆς ἀποδόσεως τῆς ἑορτῆς.
3. Κατά τήν ἡμέρα τῶν Φώτων οἱ χριστιανοί μποροῦν νά πίνουν, νηστικοί βέβαια, τόν Μεγάλο Ἁγιασμό τῆς παραμονῆς καί κατόπιν νά πηγαίνουν στήν Ἐκκλησία;
Σύμφωνα μέ τή λειτουργική τάξη τῆς Ἐκκλησίας μας θά πρέπει οἱ χριστιανοί κατά τήν ἡμέρα τῶν Θεοφανείων νά ἑτοιμάζονται γιά νά κοινωνήσουν κατά τή θεία Λειτουργία καί μετά νά πίνουν τόν Μεγάλο Ἁγιασμό, πού ψάλλεται τήν ἡμέρα ἐκείνη.
Ὅσοι δέν ἔχουν λόγους ὑγείας, καλόν εἶναι νά περιμένουν νά τελειώσει ἡ θεία Λειτουργία καί στό τέλος νά πιοῦν νηστικοί, πρό τοῦ Ἀντιδώρου, τόν Μεγάλο Ἁγιασμό.
Ἐκεῖνοι πού ἔχουν λόγους ὑγείας καί δέν ἔχουν τήν δυνατότητα νά περιμένουν μέχρι νά τελειώσει ἡ θεία Λειτουργία, θά μποροῦσαν νά πιοῦν Μεγάλο Ἁγιασμό, νηστικοί, πρό τῆς θείας Λειτουργίας, ἀπό τόν Μεγάλο Ἁγιασμό τῆς παραμονῆς.
4. Πολλοί χριστιανοί φυλάγουν τόν Μεγάλο Ἁγιασμό στά σπίτια τους ἤ μετά ἀπό ἀρκετό καιρό τόν ἐπιστρέφουν στήν Ἐκκλησία. Εἶναι σωστό αὐτό;
Δέν εἶναι ἁμαρτία νά φυλάγεται ὁ Μεγάλος Ἁγιασμός στά σπίτια τῶν χριστιανῶν. Εἶναι μία συνήθεια ἀρχαιότατη. Ἐφόσον ὅμως ἡ Ἐκκλησία ἔχει ἀναλάβει τήν ὑποχρέωση νά διατηρεῖ καθʼ ὅλο τό ἔτος Μεγάλο Ἁγιασμό, εὔκολα κάθε χριστιανός μπορεῖ νά τόν προμηθευτεῖ, ἀποφεύγοντας νά τόν διατηρεῖ στό σπίτι του.
Προκειμένου νά κρατήσουμε τή σημερινή εὐλαβή συνήθεια καλόν θά εἶναι οἱ χριστιανοί κατά τήν ἡμέραν τῶν Θεοφανείων νά πίνουν ἤ νά ραντίζουν τό σπίτι τους ἤ τά κτήματά τους χωρίς νά κρατοῦν τό ὑπόλοιπο. ῎Αλλωστε αὐτό τονίζει καί ὁ Σιναϊτικός κώδικας 978, ὅτι τίς ὑπόλοιπες ἡμέρες «οὐ ῥίπτεται τό σύνολον».
ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΣΗΜΕΡΑ
Ὅταν ο σύγχρονος χριστιανός μιλάει για τόν Θεό, ἐννοεῖ, λίγο πολύ, κάτι πού βρίσκεται πέρα μακριά στόν οὐρανό, ἄγνωστο, ἀκατανόητο, φοβερό, ἀπλησίαστο, πού ἁπλά τό ἀποδέχεται, χρήσιμο γιά ὥρα ἀνάγκης, μερικές φορές τοῦ ἀποδίδει μαγικές ἰδιότητες καί συχνά ἐπαναλαμβάνει τό ἀνορθόδοξο «πίστευε καί μή ἐρεύνα».
Κατά τ’ ἄλλα, αὐτή ἡ πίστη στόν Θεό δέν ἐπιφέρει οὐσιαστική ἀλλαγή στήν ζωή τοῦ χριστιανοῦ. Μπορεῖ νά ἐκκλησιάζεται μερικές Κυριακές, νά ἔχῃ στήν βιβλιοθήκη του σύγχρονα πνευματικά βιβλία, παλιές εἰκόνες στο σαλόνι, κάποιο κομποσχοίνι στό χέρι, νά δίνῃ καί λίγη ἐλεημοσύνη.
Ὅμως, παραμένει ἀνυπόμονος στό ὅτι οἱ ἄλλοι δέν εἶναι ὅπως τούς θέλει, μίζερος γιά τά χρήματα, βυθισμένος στόν ἀτομισμό, στήν καλοπέραση, στό ἄγχος, στόν ἀνταγωνισμό.
Αὐτό, ὅμως, δέν εἶναι ζωή ἐν Χριστῷ· μυρίζει θάνατο. Σέ τί διαφέρει ὁ χριστιανός σήμερα ἀπό τόν ὑπόλοιπο κόσμο; Ὅταν δέν ἔχει μακροθυμία, πραότητα, χαρά, ἁπλότητα καί κυρίως ταπείνωση, σημαίνει ὅτι δέν ἔχει νοιώσει τίποτε ἀπό τήν ἐν Χριστῷ ζωή. Ζωή πού ἀνακαινίζει, μεταμορφώνει καί ὡραιοποιεῖ τόν ἄνθρωπο καί μέσα ἀπό τίς καθημερινές δυσκολίες.
Ὁ χριστιανός, πρῶτα πρῶτα, καλεῖται νά σκύψῃ καί νά ἀκούσῃ τήν φωνή τοῦ Εὐαγγελίου, πού τόν καλεῖ σέ μία συνεχῆ διακινδύνευση τῆς αὐτάρκειας πού τόν διακατέχει, τοῦ πονηροῦ λογισμοῦ ἐκείνου πού τόν κινεῖ νά λέῃ: «Ἐμεῖς, δόξα τῷ Θεῷ, δέν κάνουμε τά φοβερά καί αἰσχρά πού βλέπουμε καθημερινά στήν τηλεόραση. Ἡ σκέψη αὐτή εἶναι μᾶλλον δαιμονοκίνητη καί ὁ ἐφησυχασμός πού δίνει ἀσφαλῶς δέν εἶναι καθόλου ἀγαθός.
Δέν θά δώσουμε λόγο στόν Θεό μόνο γιατί δέν πράξαμε τό κακό, ἀλλά καί γιατί δέν πράξαμε τό καλό, δέν ἀγαπήσαμε τρυφερά τήν ἀρετή.
Ἔχουμε μιά μαγική ἀντίληψη περί Ἐκκλησίας ἐμεῖς οἱ χριστιανοί σήμερα. Λέμε: «Ἄν ἔλθῃς στήν Ἐκκλησία, οἱ δουλειές σου θά πᾶνε καλά». Μά ὑπάρχουν χριστιανοί πιστοί πού εἶναι ἄνεργοι, νέοι ἐπιστήμονες ἀδιόριστοι, ἔμποροι πτωχεύσαντες. Λέμε: «Ἄν δέν ἔλθῃς στήν Ἐκκλησία, θά καταστραφεῖς». Μά ὁ Χριστός δέν πίεσε ἐρχόμενος καμμία συνείδηση.
Δέν ἔχουμε τό δικαίωμα νά ἀπειλοῦμε, νά φοβερίζουμε τόν κόσμο, παιανίζοντας μάλιστα ἕναν σκοπό πού μιλᾷ γιά ἕναν Θεό ἀνύπαρκτο, ἕναν Θεό, δηλαδή, τιμωρό, ἐκδικητή, τρομοκράτη, φθονερό, ἀντίδικο. Ἕναν Θεό πού μοιράζει καλές θέσεις ἐργασίας, παχυλούς μισθούς, ὑψηλές συντάξεις, ἐπιδόματα, εὐζωΐα, μακροζωΐα καί λοιπά.
Μοιάζουμε μέ διαφημιστές νέων προϊόντων ὀμορφιᾶς ἤ συνηγόρους τοῦ ἀδικημένου Θεοῦ. Δέν ἔχουμε νοιώσει ἀκόμη ἐμεῖς οἱ χριστιανοί τοῦ δύστροπου εἰκοστοῦ αἰῶνος ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ Χριστός πού σώζει καί δέν σώζεται ἀπό κανέναν μας.
Ὁ Χριστός εἶπε, ἄν θέλουμε ἀπό τήν καρδιά μας τήν τελειότητα, ἄς τόν ἀκολουθήσουμε. Οἱ σημερινοί χριστιανοί γίνονται εἰσαγγελεῖς, βασιλικότεροι τοῦ βασιλέως, μέ ζῆλο ἀνεπίγνωστο, μέ σπουδή ἀδιάκριτη, μέ νόθο ἱεραποστολισμό.
Μά, ἀγαπητοί μου, ὅλοι οἱ ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας ἦταν ἄρρωστοι, φτωχοί οἱ πιό πολλοί, συχνά κυνηγημένοι, ἀνήμποροι, καταφρονεμένοι, δέν τούς ἔπιανε τό μάτι σου. Ὁ Χριστός ἐδοξάσθη στόν Γολγοθά. Ὁ πόνος εἶναι συνοδοιπόρος μας στήν ζωή. Τό σύμβολο τοῦ χριστιανισμοῦ εἶναι ὁ Σταυρός. Δέν ἐπιτρέπεται ἡ παραπληροφόρηση.
Στήν Ἐκκλησία μέσα συνεχίζεται, ἐνυπάρχει ὁ πόνος, ἀλλά ἔχει νόημα, ἔχει διέξοδο, ὁδηγεῖ σέ ἀνάσταση. Δέν ἔχουμε τό δικαίωμα, ὡς ὁρισμένοι ὑποψήφιοι πολιτικοί, νά ξεγελᾶμε τόν λαό, ὑποσχόμενοι ἐπιγείους παραδείσους. Ὁ Χριστός εἶπε ὅτι θά ἔχουμε στόν κόσμο αὐτόν θλίψη. Δέν μακαρίζει ὅσους χασομεροῦν στά γέλια.
Ἐπιθυμοῦμε καί δημιουργοῦμε ἕναν νεοχριστιανισμό στά μέτρα μας, στίς ἀνάγκες μας, ἄκοπο, ἄμοχθο, πρόχειρο, εὔκολο, δίχως κανένα κόστος, ἀντιασκητικό, τελικά ἀντιευαγγελικό.
Σέ αὐτή τήν προοπτική, ἡ Θεία Λειτουργία στόν ναό εἶναι μιά ἁπλή ἀκρόαση τῶν λεγομένων, μία θέαση τῶν τελουμένων πού θά μπορῇς νά τήν παρακολουθῇς πιό ἥσυχα καί ἀπό τήν πολυθρόνα σου στό σπίτι ἀπό τήν τηλεόραση ἤ τό ραδιόφωνο στό αὐτοκίνητο. Δέν εἶναι θυσία, συμμετοχή, ἐγρήγορση, ἐπί τῷ αὐτῷ πάντων τῶν ἀδελφῶν συγκοινωνούντων καί θερμά δεομένων.
Ἄν δέν γνωρίσουμε τό φῶς τῆς χάριτος, λέμε ὅτι εἴμαστε καλά καί στό ἡμίφως. Στό φῶς ἀποκαλύπτεται ἡ πραγματικότητά μας. Μέσα στό φῶς θ’ ἀποκαλυφθῇ ἡ Ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι αὐτό πού φανταζόμαστε, πού νομίζουμε, πού θά θέλαμε νά εἶναι.
Ἡ Ἐκκλησία εἶναι μιά μητρική ἀγκάλη, πού ὅλους θέλει νά σώσῃ, ἄν θελήσουν νά σωθοῦν. Δέν εἶναι θεσμός, δέν εἶναι ἰδεολογία, δέν εἶναι παράταξη, δέν εἶναι σύστημα, δέν εἶναι μέρος. Ἡ Ἐκκλησία δέν δικάζει, δέν τιμωρεῖ, δέν ψάχνει γιά ὀπαδούς, δέν μετασχηματίζεται, δέν διαιρεῖ, δέν κουράζεται, δέν ξεκουράζεται, δέν ἀνησυχεῖ νά πείσει ἀποστομωτικά, νά ὑποδουλώσει καί νά κατατροπώσει κανέναν καί ποτέ. Προσέξτε το, παρακαλῶ.
Οἱ χριστιανοί σήμερα πρέπει νά γίνουμε οἱ ἄνθρωποι τῶν καθαρῶν βιωμάτων, νά μιλᾷ πιό βροντερά ἡ ζωή μας ἀπό τά πολλά λόγια μας, νά μήν ἀπαιτοῦμε μέ προπέτεια τό θαῦμα, νά μή βιαζόμαστε στήν προσευχή, ν’ ἀκοῦμε καί τόν ἄλλο, ὅποιος κι ἄν εἶναι, νά ὑπομένουμε τήν ἀντίδραση, τήν ἀντίσταση τοῦ ἄλλου, νά συνεργασθοῦμε μέ τόν Θεό.
Ἐμεῖς θά τοῦ δώσουμε τόν ἑκούσιο κόπο μας, τήν ἄσκηση, κι Ἐκεῖνος τήν χάρη Του καί τό ἔλεός Του, ἀφοῦ πάντοτε ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου εἶναι συνεργεία Θείας Χάριτος καί ἀνθρώπινης ἐνέργειας. Ὁ ἄνθρωπος πλάσθηκε κατ’ εἰκόνα Θεοῦ κι ὁ σκοπός τῆς δημιουργίας του εἶναι ἡ θέωση.
Ἡ ἀποστολή τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ σωτηρία τοῦ κόσμου, τά μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας ἁγιάζουν τόν ἀγωνιζόμενο ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος καθαριζόμενος φωτίζεται καί θεώνεται. Αὐτή εἶναι ἡ ὀρθόδοξη θεολογία, ἡ ἀνθρωπολογία, ἡ ἐκκλησιολογία καί ἡ ἀσκητική τῆς Ἐκκλησίας μας. Μήν ψάχνουμε γιά ἄλλες ἀτραπούς, ὅταν μία εἶναι ἡ ὁδός τῆς σωτηρίας, τῆς θεώσεως, τῆς τελειότητος.
ΓΕΡΩΝ ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΤΟΥΝΑΚΙΩΤΗΣ
ΣΤΩΜΕΝ ΚΑΛΩΣ
«…Στα χρόνια αυτά που ζοῦμε, αδέρφια μου, «στώμεν καλώς»! Μέσα στη γενεά μας αυτή, γενεά Σοδόμων και Γομόρρας, γενεά απίστων και διεφθαρμένων ανθρώπων, γενεά πονηρά και διεστραμμένη απ᾿ άκρου εις άκρο, «στώμεν καλώς»! Σάν στρατιώτης που κρατάει τη σημαία του Χριστού, ας σταθούμε καλώς! Κι αν ακόμα μείνεις ένας, αδελφέ μου, μην απογοητευθείς. Κι αν ακόμα όλη η πόλις ή το χωριό σου, αρνηθούν το Χριστό, συ μην τον αρνηθείς. Κι αν ακόμη πάνω στο κάθε σπίτι υψωθεί η παντιέρα του διαβόλου, στο δικό σου το σπίτι να μην υψωθεί. Ένας να μείνεις, πίστευε στο Θεό! Γιατί μπορεί να είναι ψέματα τα άστρα, ψέματα ο ήλιος, ψέματα ο κόσμος, ψέματα και οι βασιλιάδες, ψέματα τα παλάτια, όλα να είναι ψέματα· ένα δεν είναι ψέμα, ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός· όν, παίδες, υμνείτε και υπερυψούτε εις πάντας τους αιώνας. Αμήν».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου